شیرخشت چیست؟کاربرد شیرخشت در ساخت گز
شیرخشت چیست؟ شیرخشت را به فارسی شیرخشک می نامند.لغت فارسی آن «شیرخشک» به معنی شیر منجمد میباشد و لغت «شیرخشت» به معنی صمغ مشابه شیر است؛ چون خشت به معنی صمغ است.
شیرخشت مانی است که به صورت قطعات جامد تقریباً کروی و یا اشکال دیگر وجود دارد.به رنگ‌های سفید شیری و یا مایل به زرد است.با طعم بسیار شیرین و خنک‌کننده به دو نام شیرخشت شهری و هراتی در عطاری‌های ایران عرضه میشود.شیرخشت حاصل فعالیت حشره‌ای بر روی دو گونه گیاه با نام‌های فارسی شیرخشت گپ شیر و سیاه چوب از خانواده گل سرخ میباشد.
این مان به شکل قطعات کروی به قطر ۰/۵تا ۱ سانتی متر از گیاه میزبان تراوش میشود.و پس از قرار گرفتن در هوا به رنگ خاکستری در می آید.در واقع مان شیرخشت،شیره پرورده ی گیاه میزبان است که تحت تآثیر آسیب لارو های حشره ای پوست خوار طی تغذیه از لایه کامبیوم و ایجاد سوراخ توسط حشره برای خروج به صورت رشته هایی باریک به بیرون تراوش می شود.
خواص شگفت انگیز شیرخشت
شیر خشت به عنوان ماده ی خنک کننده و تب بر در طب سنتی استفاده می شود.به علاوه شیرخشت یکیک ملین اسموتیک قندی است.این مواد به واسطه قندی که دارند بر اساس خاصیت اسمزی در روده آب را به خود جذب کرده و اثر ملینی آشکار میسازند.
شیرخشت به عنوان مسهل صفرا و مقوی جگر، معده و احشا بوده و بهترین مسهل برای گیاهان تبدار است. اخیراً اثرات ضد سرطانی شیرخشت ثابت شده است. تأثیر فاحش عصاره تام شیرخشت بر کاهش میزان بیلیروبین خون از طریق تجویز قطره خوراکی آن بر نوزادان به عنوان مکمل نور درمانی تأیید شده است. در تولید گز شیرخشتی بین ۵ تا ۳۵ % شیره شیرخشت در سیاه چاشنی ترکیب میشود. شیره این گیاه باعث ایجاد خنکی در دهان میشود و گرمی گز را کاهش میدهد.
کاربرد شیرخشت در تولید گز
مان چیست؟
مانها، موادی هستند که طعم شیرینی دارند.به طور طبیعی، یا بر اثر گزش حشرات و یا با ایجاد شکاف از تنه ی درختان، به خارج ترشح میگردند.مان های مهم ایران عبارت اند از: ترنجبین، گز شهداد، گزانگبین، گز علفی، شکر تیغال، شیرخشت، بیدخشت و انزروت.
تولید مان گزانگبین به دلیل عوامی چون آب و هوا،تار عنکبوت ها،کفش دوزک ها،آفات و عوامل مدیریتی از جمله مدیریت و نحوه برداری و چوب زنی کاهش یافته است.در نتیجه مان های نامبرده که طعم شیرین و خواصی منحصر به فرد دارند جایگزین گزانگبین در طی سال های اخیر شده اند.به همین دلیل تولید گز از حالت سنتی به نیمه صنعتی تبدیل شده است.
مان شیرخشت از جمله مان های مورد استفاده در گز است.این مان به عنوان ماده ی خنک کننده و تب بر در طب سنتی استفاده میشود.